Wydziedziczenie polega na pozbawieniu zstępnych, małżonka i rodziców prawa do
zachowku. Wydziedziczenia można dokonać tylko w testamencie.
Wydziedziczyć, czyli pozbawić prawa do zachowku można w sytuacji, gdy uprawniony do
zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami
współżycia społecznego, - dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego
przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, - uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Zasadą jest iż prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom
spadkodawcy, którzy w danej sytuacji byliby powołani z mocy ustawy do dziedziczenia.
Zachowek zaś nie przysługuje osobie uznanej za niegodną dziedziczenia, osobie, która
zrzekła się dziedziczenia lub która odrzuciła spadek przypadający jej z mocy ustawy.
Zachowek nie przysługuje małżonkowi spadkodawcy jeśli zostało wytoczone powództwo o
rozwód z winy małżonka i wina ta jest uzasadniona.
Sposób wydziedziczenia
Wydziedziczenie pozbawia uprawnionego prawa do zachowku.
Należy odróżnić wydziedziczenie w testamencie od testament negatywny, na podstawie
którego spadkodawca wyłączył od dziedziczenia spadkobiercę ustawowego, wyłączenie od
dziedziczenia testamentem negatywnym, który nie pozbawia tego spadkobiercy prawa do
dochodzenia zachowku.
Wydziedziczyć można tylko w ważnym testamencie, testament może ograniczyć się tylko do
wydziedziczenia. Testament musi być sporządzony na piśmie może być odręczny lub
notarialny.
Wydziedziczenie musi być bezwarunkowe, nie może być ograniczone terminem.
Niedopuszczalne jest wydziedziczenie częściowe. Wola spadkodawcy powinna być wyrażona
w tym samym testamencie, w którym powinny być wskazane przyczyny wydziedziczenia.
Wola spadkodawcy nie może podlegać interpretacji.
Przyczyny wydziedziczenia
Zgodnie z art. 1008 kodeksu cywilnego, spadkodawca może w testamencie pozbawić
zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, tzn. ich wydziedziczyć, jeżeli uprawniony do
zachowku: wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami
współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu
osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy
czci lub uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Jest to
katalog zamknięty przyczyn wydziedziczenia nie można interpretować rozszerzająco.
Przesłanki wydziedziczenia nie mogą być subiektywnymi odczuciami spadkodawcy, lecz
obiektywnymi powodami. Instytucja zachowku ma zapewnić najbliższym spadkobiercy
osobom korzyść ze spadku niezależnie od woli – spadkodawcy. Dla zasadności
wydziedziczenia nie ma znaczenia wola spadkodawcy, lecz sciśle określone obiektywne
przesłanki enumeratywnie wymienione w art. 1008 kodeksu cywilnego.
Co oznacza, iż spadkobierca postępuj uporczywie wbrew woli spadkodawcy w sposób
sprzeczny z zasadami współżycia społecznego?
Oznacza to, iż postępowanie uprawnionego do zachowku odznaczać się musi łącznie
następującymi przesłankami: musi być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, musi
być uporczywe tzn. długotrwałe i wielokrotnie przejawiane, musi być sprzeczne z wolą
spadkodawcy i wynikającymi z niej ocenami.
Co oznacza, iż spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z
najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności
albo rażącej obrazy czci?
Wydziedziczenie może nastąpić, jeśli uprawniony do zachowku dopuścił się względem
spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu,
zdrowiu wskazanych w art. 148-162 kodeksu karnego, lub wolności wskazanych w art. 189
kodeksu karnego albo rażącej obrazy czci. Przez osobę najbliższą należy rozumieć osoby
związane ze spadkodawcą tak silnymi więzami uczuciowymi, iż czyn popełniony przeciwko
jednej z tych osób można, z punktu widzenia dolegliwości, krzywdy czy cierpienia
spadkodawcy, postawić niemal na równi z czynem popełnionym przeciwko samemu
spadkodawcy np. konkubent lub konkubina.
Co oznacza, iż spadkobierca uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy
obowiązków rodzinnych?
Jeśli chodzi o pojęcie uporczywego niedopełniania względem spadkodawcy obowiązków
rodzinnych jest ono bardzo szeroki należy zaliczyć np. takie zachowanie, które prowadzi do
faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w
stosunkach rodzinnych. Należy przez to rozumieć wszczynanie ciągłych awantur, kierowanie
pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów, wyrzucenie go z
domu, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy
okazywanie zainteresowania jego sprawami. Mamy wiec to do czynienia zarówno z
obowiązkiem alimentacji jak również z obowiązkiem pomocy lub opieki w związku ze
stanem zdrowia lub innymi trudnymi obowiązkami.
Skutki wydziedziczenia
Wydziedziczenie powoduje, iż osoba uprawniona do zachowku nie nabywa do niego prawa.
Skutki wydziedziczenia przez spadkodawcę jego zstępnego odnoszą się tylko do osoby
wydziedziczonego, a nie np. już do jego zstępnych.
Przykłady dotyczące skutecznego bądź braku skutecznego wydziedziczenia.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Okręgowy w Elblągu (sygn. akt I ca 124/13) zaniechanie
widywania się spowodowane wzajemnymi zarzutami, nawet jeżeli trwało przez kilka lat, nie
może samo przez się być poczytane za uporczywe niedopełnienie obowiązków rodzinnych
względem spadkodawcy. Sąd stanął na stanowisku, iż jeśli na zerwanie kontaktów wpływ
miało zachowanie samego spadkodawcy, który poprzez poniżające, przedmiotowe
traktowanie syna na przełomie kilkunastu lat, doprowadził do takiego stanu stosunków
rodzinnych, zachowania syna nie można rozpatrywać jako podstawy wydziedziczenia.
Zgodnie z orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2017 r., sygn. akt
IV C 1305/13 w sytuacji gdy do zerwania kontaktów rodzinnych dochodzi ze strony
spadkodawcy, który porzuca małoletnie dziecko, nie wykazuje nim przez wiele lat żadnego
zainteresowania, nie można przyjąć, iż może dojść do skutecznego wydziedziczenia z powodu
nie utrzymywania przez dziecko relacji z ojcem, nawet gdy stanie się ono już osobą
pełnoletnią.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 listopada 2017r.sygn. akt I
ACa 515/15, przez pojęcie „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych”
należy rozumieć takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów
rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Dotyczy to także
braku udziału w życiu spadkodawcy choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy
brak okazywania zainteresowania jego sprawami.
W przypadku, gdy chcesz kogoś wydziedziczyć lub zostałeś wydziedziczony zasadne jest
skorzystanie z pomocy radcy prawnego. Nasza kancelaria dzięki dużemu doświadczeniu
może doradzić, jakie należy podjąć kroki w przypadku jeśli chcecie kogoś Państwo
wydziedziczyć lub zostaliście wydziedziczeni. Mecenas Maria Snopczyńska jest osobą
doświadczoną , gdyż od wielu lat doradza w sprawach spadkowych. Zapraszamy do kontaktu
z naszą kancelarią pod numerem telefonu (600 944 227), aby omówić wszystkie sprawy.
